Tinh thần phải được trui cho già mới chịu đựng nỗi các thử thách cay nghiệt của trường đời. Đó là sự hợp tác với người khác phái trong hôn nhân , để sinh con cái. Sức mạnh chi phối lối giao tiếp của họ vừa là tình yêu vừa là lý trí.
Bạn làm giáo sư Pháp văn, bạn giảng Pascal. Bạn gái ưa nhớ những mẫu chuyện đời xưa, những đề tiểu thuyết, những bài thơ, bản nhạc. Bạn có thấy con người đáng ghét của tôi thời trẻ dại không? Tư tưởng mình già giặn làm sao được khi mới có mười mấy cái xuân.
Nhưng để được sáng tỏ hơn về nội tâm của bạn trai và để các nhận xét tâm lý trong các phần trước được có giá trị giáo dục, tôi viết thêm chương sau. Yêu là một bản năng. Tranh đố trong báo cũng rất có lợi cho sự luyện tập óc tưởng tượng.
Cõi lòng họ như một chiếc đàn mà các dây rất nhạy có thể phát ra những bản nhạc say mê đời. Lắm lúc nó như áng mây mù làm cho bạn trai không phân biệt phải trái. Thì đối với họ thời gian như đốt trôi giai đoạn: hai giờ Việt văn qua như chốc lát.
Người xưa vậy, người nay cũng không khác. Cho đặng thuyết phục phải nắm vững chủ ý của mình mà cho đặng có chủ ý, phải biết chú ý. Có khi cũng sắc xảo biết:
Nếu nó xảy ra thường quá hay lâu quá mà không xảy ra, người bạn trai cần phảiđến thăm Bác sĩ vì các dấu hiệu trên là điểm của bệnh hoạn. Bản năng ái tình sai lạc cầm cương hoạt động tính như vậy thì còn gì là cuộc đời. Nhưng đông nhất là bạn trai hoang mang ở ngày mai, cẩu thả phận sự hiện tại và rộn rịp với ái tình.
Bạn đã biết con tim của bạn trai vào buổi dậy thì đã chuyển mình: Họ nghe tâm tình luyến ái như gió lạ nhẹ nhàng phớt qua vườn lòng họ. Gương mặt mất đi nhiều nét ấu trĩ bây giờ nở nang hơn, có nhiều mơ mộng và pha lẫn chút buồn. Ai nói gì họ cũng nam mô vâng, dạ.
Nếu để ý, những tác động thể dục hay thể thao không giúp sự phát triển của các bắp thịt bao nhiêu khoảng 12 đến 16. Khi nghĩ đến hài nhi, đ àn ông liên tưởng ngay người bạn trăm năm mà họ đã phú thác trọn quả tim. Tôi ngại quá khi bàn với bạn về vệ sinh.
Họ thâm độc khi oán thù. Sự thánh thiện của lương tâm nên họ đầu hàng cuộc đời. Họ hé thấy một hai bề trái của cuộc đời muôn mặt, họ muốn tự tân, muốn thế giới đổi tốt đẹp.
Càng cho là khờ hơn nữa khi vài bữa sau, người đ àn bà tái phạm tội lỗi, thì cũng cứ chối và xin lỗi và rồi cũng được tha. Trong khi désirée chiều chiều tựa cửa mắt gởi tận phương trời xa xăm chờ bóng chàng sĩ quan trẻ tuổi trở về trong vinh quan thì. Cái thời thơ ngây ấy, quá thơ ngây, đã trôi qua.